Jedan od ključnih trenutaka bio je pad nadstrešnice u Novom Sadu, koji je 1. novembra 2024. godine odnio živote 15 ljudi, pokrenuo bunt studenata, pa i ostalih građana. Ovaj tragičan incident postao je okidač za početak protesta, ali to nije bio jedini uzrok nezadovoljstva, prenosi Nova.rs.

Kroz naredne mjesece dogodili su se mnogi incidenti i situacije koje su samo podstakle sve više ljudi na reakciju.

Pad nadstrešnice u Novom Sadu

U padu nadstrešnice svježe renovirane željezničke stanice u Novom Sadu poginulo je 14 ljudi. Još jedna osoba podlegla je povredama 16. novembra.

Demonstracije su počele već u prvim danima nakon pada nadstrešnice. Prvo u Beogradu i Novom Sadu, a kasnije i u ostalim gradovima širom Srbije. Građani su se spontano okupljali kod željezničke stanice, na centralnom gradskom trgu i na drugim mjestima.

Tada su počeli da se organizuju skupovi “Zastani, Srbijo”, koji su za cilj imali odavanje pošte stradalima, ali i pozivanje vlasti na odgovornost, koju niko nije preuzeo nakon pada nadstrešnice, već su se ograđivali od toga, tvrdeći da “jedino nadstrešnicu nisu renovirali” na toj željezničkoj stanici. Iako su građani Novog Sada, kao i svi ostali, mjesecima ranije prolazili tuda i bili svjedoci rekonstrukcije nadstrešnice.

Upravo se na jednom ovakvom skupu dogodio incident koji je podigao studente na noge i pokrenuo blokade.

Napad na studente FDU

Studenti Fakulteta dramskih umjetnosti (FDU) u Beogradu napadnuti su 22. novembra, tokom skupa „Zastani, Srbijo“. Među ljudima koji su učestvovali u napadima identifikovali su nekoliko lokalnih zvaničnika i pripadnika vladajuće Srpske napredne stranke (SNS).

Snimci ovog događaja širili su se na društvenim mrežama i očekivano izazvali bijes naroda zbog napada na studente.

Nakon toga, situacija je kulminirala.

Blokade fakulteta

Već nekoliko dana kasnije, 25. novembra, bili su u blokadi. Ubrzo su, jedan po jedan, u blokade stupali brojni fakulteti Univerziteta u Beogradu i Univerziteta u Novom Sadu, zatim i fakulteti u Nišu i Kragujevcu.

Traži se hapšenje odgovornih za napad na studente i profesore, oslobađanje pritvorenih protestanata i objavljivanje sve dokumentacije u vezi s rekonstrukcijom i padom nadstrešnice.

Nekoliko dana kasnije, sve više fakulteta bilo je u blokadi, a Rektorat Beogradskog univerziteta bio je blokiran 29. novembra na 12 sati.

Protest se iz dana u dan širio, da bi se proširio na čitavu zemlju.

Dva lica Srbije

Fotografija na kojoj se nasilnik unosi u lice studentu tokom skupa „Zastani Srbijo“ ispred Vukovog spomenika na internetu je brzo postala poznata kao „Dva lica Srbije“.

Naime, muškarac je izašao iz automobila i krenuo da se „obračunava“ sa studentima. Došlo je do koškanja, guranja, hvatanja za kragnu, udaraca… i unošenja u lice.

Mediji su tada prenosili da je zbog nasilničkog ponašanja priveden M.M. (48), a po društvenim mrežama fotografija tog unošenja u lice već je postala simbol protesta – kao suočenje „dve Srbije“, „oči u oči“, „naše i njihove“…

Napad na Futoškoj pijaci

Na mirnom skupu građana, koji se dogodio u prvoj polovini decembra u okviru akcije „Zastani, Srbijo“ u Novom Sadu, gdje su okupljeni odavali počast žrtvama, dogodio se incident koji je uzburkao javnost.

Tokom okupljanja u Futoškoj ulici, situacija je iznenada eskalirala kada je vozač automobila marke „porše“ krenuo direktno ka grupi ljudi koji su stajali na pješačkom prelazu. Jednog od okupljenih vozač je udario, a potom nastavio vožnju još oko 200 metara, gdje je parkirao vozilo. Ubrzo nakon toga, iz automobila je izašla grupa mladića koja je fizički nasrnula na građane.

Protest na Slaviji – preko 100.000 ljudi

Arhiv javnih skupova je, na osnovu dostupnih snimaka i fotografija, utvrdio da se na protestu koji su studenti organizovali na Slaviji okupilo između 100.000 i 102.000 ljudi. Zahtjevi ni nakon toga nisu ispunjeni, te su studenti 25. decembra od vrhovne javne tužiteljke Zagorke Dolovac tražili objavljivanje kompletne dokumentacije o rekonstrukciji željezničke stanice u Novom Sadu. Na protestu ispred zgrade Vrhovnog javnog tužilaštva u Beogradu ostavili su joj 1000 pisama.

Uslijedio je i protest ispred Ministarstva prosvjete. Studenti su tada ostavili udžbenike u znak podrške srednjoškolcima koji su se pridružili protestima. Studenti su dočekali Novu godinu na ulicama u Beogradu, Novom Sadu i drugim gradovima.

Blokada autoputa kod Mostarske petlje uslijedila je 10. januara.

Uslijedio je i protest studenata ispred Ustavnog suda u Beogradu, pod sloganom

Divljački napad automobilom na studentkinju tokom blokade

Tokom studentske blokade u Ruzveltovoj ulici u Beogradu je 16. januara povrijeđena djevojka Sonja Ponjavić kada je na nju naletio automobil marke „ford fokus“ i nosio je na krovu. Vozač je poslije incidenta pobjegao automobilom sa lica mjesta, a nešto kasnije je uhapšen.

Dok je sa kolegama stajala na raskrsnici ulica Ruzveltove i Kraljice Marije, pojavio se automobil koji je preko trotoara, u punoj brzini prošao kroz gužvu, udario je i nosio na krovu nekoliko metara dok nije pala na beton, a on, bez zaustavljanja, nastavio dalje niz ulicu. Hitna pomoć je prevezla u Urgentni centar, gdje je primljena na Odjeljenje intenzivne njege u životnoj opasnosti i sa višestrukim povredama. Na svu sreću, Sonja je nakon nekoliko dana puštena na kućno liječenje i oporavlja se od povreda.

Vozač automobila beogradskih registarskih oznaka udario je danas vozilom jednu studentkinju koja je stajala na trotoaru za vrijeme protesta „Zastani, Srbijo“ na raskrsnici Ruzveltove i Ulice kraljice Marije.

Nakon ovog incidenta studenti su odmah izašli na višesatni protest u Beogradu, Novom Sadu, Kraljevu i drugim gradovima.

Protest ispred zgrade RTS

Na poziv studenata, desetine hiljada ljudi na protestu ispred Radio-televizije Srbije, nezadovoljnih izvještavanjem javnog servisa o blokadama i demonstracijama. Naime, RTS dva mjeseca nije pozvao niti jednog studenta da gostuje u njihovim emisijama. Ovaj skup pod sloganom „Naše pravo da znamo sve“ okupio je ogroman broj ljudi, koji su pravili buku ispred zgrade RTS-a u vrijeme emitovanja dnevnika.

Okupljeni su uzvikivali „generalni štrajk“ i „baci kobre da se igramo“, kao odgovor predsjedniku Srbije koji je ranije rekao da bi kobre – elitna jedinica Vojske Srbije mogla lako da „razbaca“ okupljene.

Zaposleni u javnom servisu su ovom prilikom podržali studente transparentom na kom je pisalo: „Radnici RTS-a su uz studente“.

Blokade srednjih i osnovnih škola

Veliki broj studenata okupio se 19. januara ispred Ministarstva prosvjete u Beogradu, pod sloganom „Školski čas u zadnji čas“, kako bi podržali prosvjetne radnike koji su najavili da na početku drugog polugodišta, neće održati nastavu. U ponedjeljak, 20. januara su mnoge srednje i osnovne škole obustavile nastavu, nakon čega su inspekcije krenule da obilaze te škole. U znak podrške prosvjetnim radnicima, ispred škola su se okupljali bivši i sadašnji đaci, roditelji, studenti, ali i građani. Svi ovi događaji, ali i mnogi drugi, doveli su do toga da je danas pokrenut generalni štrajk širom Srbije.

Generalni štrajk predstavlja kulminaciju meseci nezadovoljstva, neispunjenih zahtjeva i eskalacije sukoba između građana i vlasti. Dok su mnogi građani na ulicama i u blokadama, zahtjevi štrajka se šire od početnih povoda ka široj agendi – uključujući odgovornost nadležnih za tragedije, transparentnost javnih institucija, ali i poboljšanje uslova života i rada.

Jutros su blokirani autoputevi, mostovi i ključne raskrsnice u Beogradu, Novom Sadu, Nišu i drugim većim gradovima. Prema izjavama organizatora, cilj ovih blokada nije samo vršenje pritiska na vlast, već i pokazivanje solidarnosti sa svim građanima koji su pogođeni aktuelnim stanjem u zemlji.

Na centralnim skupovima širom Srbije, okupljeni građani istakli su svoje zahtjeve, među kojima su najvažniji: hapšenje odgovornih za tragediju u Novom Sadu, procesuiranje svih napadača na građane i studente, kao i hitne reforme u obrazovanju, pravosuđu i zdravstvu. Posebno su naglasili zahtjeve za smanjenje korupcije i prestanak zloupotrebe medija u cilju diskreditacije građanskih inicijativa.

Reakcija vlasti i medija

Zvanične reakcije vlasti do sada su bile oštre. Premijer Miloš Vučević u jutrošnjem obraćanju kritikovao je štrajk, nazivajući ga "neodgovornim činom koji ugrožava svakodnevni život građana". Takođe je poručio da država "neće dozvoliti haos", aludirajući na mogućnost upotrebe policijskih i drugih mehanizama za uklanjanje blokada.

Sa druge strane, opozicione stranke i pojedine nevladine organizacije pružile su podršku štrajkačima, pozivajući na dijalog između građana i vlasti. Pojedini analitičari upozoravaju da bi nerješavanje trenutne krize moglo dovesti do daljeg produbljivanja sukoba.