Foto: depositphotos
Uobičajena vakcina podrazumijeva unošenje oslabljenih ili umrtvljenih izazivača bolesti, ili njihovih dijelova, u organizam. Prema važećoj medicinskoj školi, imunosistem reaguje na strana tela antitelima i memoriše taj odgovor u "memorijske ćelije".
Tako
organizam u sljedećem
susretu sa virusom reaguje bolje i efektivnije, pa se virusna infekcija
sprečava ili u najmanju ruku bivaju spriječeni teži oblici bolesti. Što bi značilo da tijelo postaje imuno. U kojoj mjeri i koliko to traje – to
zavisi od mnogo faktora.
Sa
druge strane, navodi DW, vakcine zasnovane na DNK i RNK sadrže genetske
informacije izazivača bolesti. Ćelije organizma u koje se unese vakcina prevode
te informacije u proteine. Bezazleni dijelovi virusa takođe izazivaju odbrambeni
odgovor imunosistema. Tako organizam i posle ove vakcine može brže da reaguje
na pravi virus.
Vakcina
na bazi RNK – ribonukleinske kiseline – se unosi u organizam u obliku takozvane
"informacione RNK", koja sadrži neku vrstu uputstva za izgradnju
antigena, proteina koji provociraju odgovor imunosistema. Vakcine na bazi DNK –
dezoksiribonukleinske kiseline – funkcionišu slično, ali molekuli DNK moraju
najprije da prodru
u jezgro ćelije da bi ih "informaciona RNK" prepoznala i potom tu
poruku iznela iz ćelijskog jezgra.
Prednosti
ovih vakcina su mogućnost proizvodnje veće količine u kratkom vremenu i uz
manje mjere bezbjednosti – za proizvodnju nije
potreban uzročnik ili njegovi dijelovi. I vakcinisanje je jednostavnije takozvanim "vakcinacionim
pištoljima".
Vakcine
zasnovane na DNK i RNK sa sobom nose teoretski mogućnost da unošenjem stranog
genetskog materijala u ćeliju on prodre u genetski materijal, genom, same
ćelije. Moguće posljedice
su pojačano formiranje tumora ili autoimune bolesti. Obimna ispitivanja na
životinjama nisu potvrdila ovu mogućnost.
Nasuprot
tome, vakcina zasnovana na RNK ne prodire u ćelijsko jezgro, pa ne postoji ni
teorijska opasnost da bude integrisana u genom ćelije domaćina. Teoretski je
ipak moguće da virusi koji su prisutni u ćeliji "prepišu" RNK u DNK i
tako ipak dospiju
u genetsku strukturu domaćina. Do sada takav proces nije zabeležen.
Svi
ovi teoretski rizici, koji navodno nisu zabilježeni u praksi, odnose se na manji broj ćelija
u organizmu, a ne na genom čoveka koji je vakcinisan. Tvrdnja da ovakve vakcine
utiču na čovjekov
gen je netačna.
Ovakve vakcine su relativno nestabilne i moraju se stabilizovati, osim toga, potrebni su im transportne materije, na primjer nanočestice. Neželjena dejstva nisu dovoljno ispitana, ali prije izdavanja dozvole za proizvodnju i ovi aspekti moraju da se pokriju u velikim kliničkim studijama.
Do
sada nijedna vakcina, bazirana na DNK i RNK, nije dobila dozvolu za primenu na
ljudima. Više njih se nalazi na kliničkom ispitivanju – vakcina se daje
dobrovoljcima. Za vakcinisanje životinja nekoliko ovakvih vakcina je već dobilo
dozvolu.
U
Evropskoj uniji je moguće da se dozvola dobije za cijeli prostor Unije, ako se traži
dozvola za primjenu
vakcine od Evropske agencije za lekove (EMA). Dvije države članice preuzimaju u ime svih ocjenu vakcine. U Nemačkoj je
nadležan Institut Paul Erlih (PEI) pri Saveznom institutu za vakcine i
biomedicinske lekove.
Trenutno
se radi i na drugim vrstama vakcine – bjelančevine uzročnika se takodje upotrebljavaju
kao antigen. Postoje i takozvane vektor-vakcine upotrebljavaju bezazlene viruse
da bi izazvale odgovor imunosistema.